Արագածի 3000 մ-ից բարձր բոլոր գագաթներին լինելու ցանկությունն իրագործելուն զուգահեռ որոշեցինք շրջել նաև Գեղամա լեռներով:

Ուսումնասիրելով տարբեր քարտեզներ և ՀՀ ֆիզիկաաշխարհագրական օբյեկտների համառոտ բառարանը՝ կազմենցինք Գեղամա լեռների 3000 մ-ից բարձր բոլոր պաշտոնական և ոչ պաշտոնական գագաթների և անվանական կետերի ցանկը.

  1. Աժդահակ 3597 մ (02.09.2017)
  2. Սպիտակասար 3555 մ (11.08.2018)
  3. Կարմիր Կատար 3530 մ (02.09.2017)
  4. Արևմտյան Աղուսար 3468 մ (10.06.20187)
  5. Գեղասար 3443 մ (24.08.2018)
  6. Արևելյան Աղուսար 3434 մ (10.06.20187)
  7. Աղուսար 3335մ (10.06.20187)
  8. Գեղմաղան 3319 մ (17.11.2017)
  9. Նազելի 3312 մ (02.09.2017)
  10. Դիմացլեռ 3307 մ (02.09.2017)
  11. Ոսկեսար 3291 մ (11.08.2018)
  12. Շամփրասար 3259 մ (20.05.2018)
  13. Ակնասար 3258 մ (09.12.2017)
  14. Ոչխարաթումբ 3238 մ (24.08.2018)
  15. Սևկատար 3225 մ (20.05.2018)
  16. Սեղանասար 3219 մ (17.11.2017)
  17. Նարինե 3200 մ (20.05.2018)
  18. Շուշան 3200 մ (20.05.2018)
  19. Ուղտուպար 3196 մ (24.08.2018)
  20. Գռասար 3182 մ (11.08.2018)
  21. Պայտասար 3177 մ (02.09.2017)
  22. Ուղտուսար 3170 մ (24.08.2018)
  23. Վիշապասար 3157 մ (02.09.2017)
  24. Լճասար 3153 մ (09.12.2017)
  25. Քարհանք 3139 մ (20.05.2018)
  26. Երիցասար 3139 մ (17.11.2017)
  27. Գեղարքունիք 3132 մ (11.08.2018)
  28. Գեղաքար 3131 մ (11.08.2018)
  29. Գելոյիսար 3104 մ (10.06.20187)
  30. Մեծ Առյուծնախազ 3092 մ (11.08.2018)
  31. Մանկունք 3088 մ (24.08.2018)
  32. Մազազ 3087 մ (20.05.2018)
  33. Ծաղկավետ 3076 մ (24.08.2018)
  34. Մառախլապատ 3034 մ (20.05.2018)
  35. Աճառ 3018 մ (10.06.20187)
  36. Փոքր Առյուծնախազ 3002 մ (11.08.2018)

 

                                                                                                                                 Արշավ -1-

                                                                                                             02.09.2017)

                                  Վիշապասար, Նազելի, Կարմիր Կատար, Աժդահակ, Դիմացլեռ, Պայտասար

                                                                                    23,1 կմ, 1400 մ հարաբերական — 7 ժամ 44 րոպե: 

                                                                 

                                                                                                 Վիշապասար  3157 մ` Արարատի մարզ:                            

 

                                                                                                   Նազելի 3312մ`  Կոտայք / Գեղարքունիք   

                                                                    Կարմիր Կատար (Թառ լեռ) 3530մ` Կոտայք / Գեղարքունիք  

                                                                  Աժդահակ 3597մ` Գեղամա լեռների ամենա բարձր գագաթը:

                                                                                                           Կոտայք / Գեղարքունիք

                                                                                                                     Դիմացլեռ 3307մ` Կոտայքի մարզ 

                                                                                                                 Պայտասար 3177մ` Կոտայքի մարզ  

Արշավը սկսեցինք ArmGeo-ի հետ: Գեղարդ գյուղից արշավական խմբի հետ բեռնատարով բարձրացանք լեռնավահանի բարձրադիր հարթություն: Երբ բեռնատարը թեքվեց դեպի Վանքի լիճ, մենք առանձնացանք խմբից և սկսեցինք քայլարշավը:

Վիշապասար հասանք բավականին արագ: Վիշապասարից դեպի Նազելի քայլեցինք ամենակարճ, բայց հարաբերական բարձրությամբ ամենաերկար ճանապարհով, այսինքն ուղիղ գծով իջանք ձորակ և սկսեցինք բարձրանալ:

Հաջորդը Կարմիր Կատարն էր, որտեղ էլ հանդիպեցինք արշավախշխմբի մասնակիցներին և միասին քայլեցինք դեպի Աժդահակ: Աժդահակից նորից առանձնացանք խմբից և գնացինք Դիմացլեռ, այնուհետ Պայտասար, որտեղ մեզ սպասում էր բեռնատարը:

Մեկ օրում 6 գագաթը այդ պահին ռեկորդային էր մեզ համար:

                                                                                     

                                                                                                                                     Արշավ -2-

                                                                                                                                      (17.11.2017)

                                                                                 Սեղանասար, Գեղմաղան, Երիցասար, Պահակասար

                                                                                                     24,3 կմ, 1350 մ հարաբերական — 8 ժամ 6 րոպե:

 

                                                                                                                   Սեղանասար 3219մ` Կոտայքի մարզ

                                                                                                                   Գեղմաղան 3319մ` Կոտայքի մարզ

                                                                                                                      Երիցասար 3139մ` Կոտայքի մարզ

Արշավը սկսեցինք Սևաբերդ գյուղից: Ոտքով բարձրացանք մինչ 2900 մ, որտեղից էլ առաջին անգամ օգտագործեցինք ձնեթաթեր «снегоступы»: Ձնառատ լեռնավահանը գրավիչ էր ու վեհ:

Սեղանասար հասանք հեշտությամբ, քիչ անց էլ Գեղմաղանի գագաթին էինք, որտեղ բավականին ուժեղ քամի էր: Հաջորդը Երիցասարն էր, որն արևելյան կողմից բլրատիպ մի քանի կատարներով լեռնազանգված էր: Գագաթը գտանք երկրոդ փորձից: Վերադարձին եղանք նաև Պահակասարի գագաթին, որից հետո իջանք Սևաբերդ:

 

                                                                                                                                                     Արշավ -3-

                                                                                                                                               (09.12.2017)

                                                                                                                              Լճասար, Ակնասար

                                                                                                            27,6 կմ, 1300 մ հարաբերական — 10 ժամ 11րոպե:

 

                                                                                                           Լճասար 3153մ` Գեղարքունիքի մարզ

                                                                                                      Ակնասար 3258մ` Կոտայք / Գեղարքունիք

     Գեղամայի մեր առաջին ձմեռային վերելքը սկսեցինք շատ վաղ, երբ դեռ չէր ծագել արևը: Այս անգամ ձյունը թարմ էր և բավականին փխրուն, և անգամ ձնեթաթերով հեշտ չէր առաջ շարժվելը:
Սևաբերդից դեպի Ակնա լիճ ճանապարն անցանք Սեղանասարի և Գեղմաղանի ստորոտով: Լիճն ամբողջությամբ ծածկված էր ձյան շերտով և գրեթե չէր երևում: Թանձր մառախուղ իջավ, մի փոքր շեղվելուց հետո գտանք ճանապարը և բարձրացանք Լճասար: Գագաթին անցկացրած կարճ մի քանի րոպեների ընթացքում եղանակը մի քանի անգամ կտրուկ փոխվեց, որն էլ հնարավորություն տվեց տեսնելու մոտակա գագաթները: Լճասարից Ակնասար գնացինք ամենակարճ ճանապարհով՝ ուղիղ գծով: Լավագույն լուծումը չէր տարվա այդ եղանակին` բավականին չարչարվեցինք կարճ ճանապահի ձյունապատ թեքությունն հաղթահարելիս: Գագաթից հիանալի տեսարան բացվեց դեպի Սևանա լիճ:
Ակնասարից Ակնա լճի հյուսիսային կողմով սկսեցինք վերադառնալ: Սեղանասարի ստորոտին տեսանք մեր անցած ոտնահետքերը և նույն ճանապարհով մինչ մութն ընկնելը հասանք Սևաբերդ:

                                                                                              

                                                                                                                                                    Արշավ -4-

   

                                                                                                                          (20.05.2018)

                        Սևկատար, Մազազ, Մառախլապատ, Նարինե, Շուշան, Շամփրասար, Քարհանք

                                                                                       50,1 կմ, 2750 մ հարաբերական – 14 ժամ 57 րոպե:

                                                   

                                                                                                         Սևկատար 3225 մ` Կոտայք / Գեղարքունիք    

                                                                                                     Մազազ 3087 մ` Կոտայք / Գեղարքունիք

                                                                                                                               (Փոքր Աժդահակ)

    

                                                                                                                Մառախլապատ 3034մ` Գեղարքունիք

 

                                                                                                               Նարինե 3200մ` Կոտայք / Գեղարքունիք

                                                                                                                                        Շուշան 3200մ` Կոտակք

                                                                                                Շամփրասար 3559մ` Կոտայք / Գեղարքունիք

                                                                                                                                         Քարհանք 3139մ` Կոտայք

Եղանակի տեսությունը լավատեսություն չէր ներշնչում օրվա երկրորդ կեսին, այդ իսկ պատճառով արշավը սկսեցին շատ վաղ՝ նախապես, կախված եղանակից, ունենալով մի քանի ծրագիր:

Սևաբերդից բարձրացանք հյուսիս-արևելք, ծրագրում նվազագույնը մեր ցանկի ամենահյուսիսային գագաթներն էին` Սևկատարը և Մազազը: Նախ հասանք Սևկատար, որն ամբոխջությամբ մառախլապատ էր: Գագաթին կարճ հանգստից հետո, իջանք հյուսիսային ուղղությամբ: Ճանապարհին Կարմիրն էր, փոքրիկ գագաթ, որը բարձրացանք որպես սփոփանք: Մազազը նույնպես ամպերով էր պատված և մենք արդեն համակերպվել էինք նվազագույնով բավարարվելու մտքի հետ: Սակայն քամին բավականին արագ էր, և գագաթ հասնելիս ստացվեց ճիշտ հակառակը` ամպերը ցրվեցին և շուրջ բոլորը տեսանելի դարձավ: Այլևս մառախուղ չկար, և մենք շարժվեցինք Մառախլապատի ուղղությամբ:

Մառախլապատից քայլելցինք դեպի Նարինե, այնուհետև՝ Շուշան լեռնագագաթներ: Խառնարանային այս գեղեցիկ գագաթները պաշտոնապես անվանում չունեն, և մենք էլ  կանխավ գրանցել էինք դրանք որպես Նարինե և Շուշան՝ ի պատիվ երկու լեռնագնաց աղջիկների, ովքեր բավականին ներդրում ունեն Գեղամա լեռնավահանի լեռնագագաթների ուսումնասիրության մեջ, որի ընթացքում էլ առաջինն էին բարձրաձայնել գագաթների անանուն լինելու մասին:

Շամփրասար բարձրանալիս արդեն 34 կմ քայլել էինք և ավելի քան 2000 մ հարաբերական բարձրացել: Հոգնած էինք, նեղում էր նաև ժամանակը,  քամին էլ ուժեղանում էր, իսկ վերադառնալու դեռ երկար ճանապարհ կար: Բավականին թեք էր, մանր քարերը ոտքի տակից փախչում էին: Բարձրանում էինք դանդաղ, բայց վճռական՝ գիտակցելով, որ մեկ օրում 3000 մ-ից բարձր 7 գագաթ հաղթահարելու հնարավորություն հավանաբար էլ չի լինի: Մեծ ցանկությունը մեզ հասցրեց գագաթ: Մնում էր վերջինը:

Քարհանքը մոտ էր, և հարաբերական բարձրությամբ ոչ այնքան շատ: Միակ խոչնդոտը հրաբխային մեծ քարերն էին, որոնց վրայով տեղաշարժվելը դանդաղ էր ստացվում և մեծ ուշադրություն էր պահանջումանք: Բարեհաջող հասանք գագաթ: Այդ պահին անհավատալի էր թվում: Մնում էր վերադառնալ: Նորից մառախուղ իջավ: Սկսեցինք հնարավորինս արագ ցած իջնել, որպիսի դուրս գանք մառախուղից և տեսանելի լինի: Քայլում էինք ու քայլում, ճանապարհը անվերջանալի էր թվում: Արդեն ամբողջությամբ մթնել էր, լապտերի լույսի ներքո երևացող գերազմանաքարից հասկացանք, որ հայտնվել ենք գյուղի գերեզմանատանը: Երբեք չէինք ենթադրի, որ գիշերով գերեզմանատուն հասնելը կարող է նույնիսկ հաճելի թվալ. չէ որ Սևաբերդ գյուղում էինք:

Աննախադեպ վերելք էր: Խենթ ու խելառ, հոգնած, մեռած, բայց երջանիկ…

                                                                 

                                                                                                                                                       Արշավ -5-

                                                                                                                                   (10.06.2018)

        Սեղանասար, Արևմտյան Աղուսար, Աղուսար, Արևելյան Աղուսար, Աճառ, Գելոյիսար,                                                                                         Աժդահակ

                                                                                                    44,5 կմ, 2800 մ հարաբերական – 14 ժամ 6 րոպե

 

                                                                                                                Արևմտյան Աղուսար 3458մ` Կոտայք

                                                                                                      Աղուսար 3335մ` Կոտայք / Գեղարքունիք

                                                                                   Արևելյան Աղուսար 3434մ`  Կոտայք / Գեղարքունիք

                                                                                                                                       Աճառ 3018մ` Գեղարքունիք

                                                                                                                           Գելոյիսար 3102մ` Գեղարքունիք

Այս անգամ նպատակը Աղուսարերն էին: Վերելքը սկսեցինք Սևաբերդ գյուղից առավոտյան 6-ին և բարձրացանք Սեղանասար, որտեղ նախկինում եղել էինք: Եղանակը հիանալի էր, և Սեղանասարից բացվեց մի չքնաղ տեսարան, որում լեռներ էին ու լեռներ: Ըստ հաջորդականության բարձրացանք Արևմտյան Աղուսար, Աղուսար, Արևելյան Աղուսար: Տեղ-տեղ ձյունածածկ էր, տեղ-տեղ մանր քարեր և բավականին թեք: Արևելյան Աղուսարից ճանապարհը շարունակեցինք դեպի Աճառ, որին հասնելու համար ավելի շատ իջնում ես քան բարձրանում: Շարունակեցինք ճանապարհը և հասանք Գելոյիսար: Գելոյիսարը գտնվում է Աժդահակ լեռան արևելյան կողմում, այնտեղից գրավիչ տեսարան է դեպի Գռիձոր և Աժդահակ:

Օրվա ծրագիրն արված էր: Եղանակը հրաշալի էր, և չնայած նախապես չէինք պլանավորել, բայց հաշվի առնելով ոչ ուշ ժամը վերադարձի ճանապարհին որոշեցինք ևս մի գագաթ բարձրանալ. Գեղամայի հսկան՝ Աժդահակը կանչում էր:

Աժդահակի գագաթ բարձրացանք ոչ ավանդական`Կարմիր Կատարի թամբի կողմից, այլ արևելյան կողմից: Խառնարանային լիճը մեծամասամբ սառցակալած էր, հրաշալի երևում էին Սպիտակասարն ու Գեղասարը՝ վեհ, կիսով չափ ձյան մեջ: Կես ժամ գագաթին մնալուց հետո, իջանք արևմտյան ուղղությամբ և Սեղանասարի ստորոտով վերադարձանք Սևաբերդ գյուղ:

               

                                                                                                                                                Արշավ -6-

                                                                                                                                (11.08.2018)

                            Գեղարքունիք, Մեծ Առյուծնախազ, Փոքր Առյուծնախազ, Գեղաքար, Գռասար,                                                                                 Սպիտակասար, Ոսկեսար

                                                                                         27,1 կմ, 1300 մ հարաբերական – 8 ժամ 38 րոպե

 

                                                                                                                     Գեղարքունիք 3132մ` Գեղարքունիք

                                                                                                         Մեծ Առյուծնախազ 3092մ` Գեղարքունիք

 

                                                                                                       Փոքր Առյուծնախազ 3092մ` Գեղարքունիք

                                                                                                                            Գեղաքար 3131մ` Գեղարքունիք

                                                                                                                                 Գռասար 3182մ` Գեղարքունիք

                                                                        Սպիտակասար 3550մ`   Արարատ/Կոտայք/Գեղարքունիք

                                                                                                                                  Ոսկեսար 3291մ`Գեղարքունիք

Ավելորդ օր չկորցնելու համար Գռիձորի հարավային լեռնագագաթներին մոտեցանք «Վիլիս» մեքենայով: Առաոտյան Գեղամայի վերին հատվածը մառախուղի մեջ էր, օգտվում էինք նավիգատորից, որի օգնությամբ մեքենայով հասանք Բադի լճից արևելք գոգավոր մի կետ, որտեղից արդեն ոտքով բարձրացանք Գեղարքունիք, այնուհետ Մեծ և Փոքր Առյուծնախազ: Երեքն էլ դեպի արևելք մեկ գծի վրա էին միմյանց համեմատաբար մոտ: Նույն կերպ վերադարձանք Գեղարքունիք լեռնագագաթի ստորոտ, որտեղից ճանապարհ էր բացվում դեպի հյուսիս՝ Գեղաքար:

Մառախուղը գնալով քչանում էր և մեր առջև բացվեց Գեղաքարի ժայռոտ, սուր և Գեղամա լեռների համար ոչ ստանդարտ, շատ տպաորիչ գագաթը: Սկզբից այն անհասանելի էր թվում, սակայն գտանք մագլցելու ամենաօպտիմալ ճանապարհը: Տեսարանը գագաթից ցնցող էր, նախ կտրուկ իջնող ձոր, որից բարձրանալով երևում էին Նազելին, Աժդահակն ու Աղուսարերը իրենց ամբողջ վեհությամբ և հմայքով: Այս ամենին շունչ էր տալիս գետի ձայնը, և երբ թռչունների ձայն էլ լսվեց հասկացանք դրախտ գեղամայի դրախտը հենց Գեղաքարն է: Գագաթին նախատեսված 10-15-ի  փոխարեն մնացինք մոտ 40 րոպե:

Հաջորդը Գռասարն էր, որտեղ ամպերի արանքից երևում էր Սևանա լիճը, այնուհետ՝ Սպիտակասարը` Գեղամա լեռների բարձրությամբ երկրոդ և երկար սպասված այս գագաթը բավականին հեշտ տրվեց: Սպիտակասարի գագաթին երկար չմնացինք, քամին ուժեղանում էր, սև ամպեր էին հավաքվում, իսկ առջևում Ոսկեսարն էր:

Բարձրացանք գագաթ ասեցինք «շնորհավոր», նոր միայն քարտեզով տեսանք, որ գագաթը կողքինն է և մառախուղի պատճառով չի երևում: Շարունակեցինք, իջանք ու բարձրացանք Ոսկեսար` քարքարոտ էր: Երբ իջանք Ոսկեսարից, տեսանք մեր Արամին, ով մեքենան մոտեցրել և սպասում էր մեզ:

 

                                                                                                                                                  Արշավ -7-

                                                                                                                       (24.08.2018)

                             Ոչխարաթումբ, Գեղասար, Ուղտուսար, Ուղտուպար, Ծաղկավետ, Մանկունք

                                                                                       35,5կմ, 1950 մ հարաբերական – 10 ժամ 1 րոպե

 

                                                     Գեղասար 3443մ ` Արարատ/Գեղարքունիք   (Փոքր Սպիտակասար)

                                                                                                                Ոչխարաթումբ 3238մ` Գեղարքունիք

                                                                                                  Ուղտուպար 3170մ` Արարատ/Գեղարքունիք

                                                                                                 Ուղտուսար 3196մ`Արարատ/Գեղարքունիք

                                                                                                  Ծաղկավետ 3076մ` Արարատ/Գեղարքունիք

                                                                                                                                       Մանկունք 3088մ` Արարատ                                                                              

Գեղամա լեռների 3000 մ բարձր բոլոր լեռնագագաթներին լինելու համար նախատեսված մեր վերջին արշավին սպասում էինք անհամբեր: Այս անգամ էլ «Վիլիս» մեքենայով բարձրացանք, մոտեցանք Ոչխարաթումբ և Գեղասար լեռների ստորոտին և սկսեցինք քայլել դեպի ավելի մոտ գտնվող Ոչխարաթումբի գագաթ:

Արագ բարձրացանք Ոչխարաթում, այնտեղից էլ Գեղասար, որը հանդիսանում է Գեղամա լեռների բարձրագույն գագաթներից մեկը՝ բավականին ծավալուն ու տպավորիչ գեղեցկությամբ: Գեղասարից շարունակեցինք դեպի Ուղտուպար և Ուղտուսար, որոնց գագաթները դժվար էր գտնել, քանզի չունեին դասական սարի տեսք:

Հետո բարձրացանք Ծաղկավետ, այստեղից բացվում էր հրաշալի տեսարան դեպի Խոսրովի արգելոց:

Գեղամա լեռների 3000 մ-ից բարձր ամենահարավային գագաթը Մանկունքն է, որն էլ փաստորեն դարձավ վերջին կետը ծրագիրն իրագործելու համար: Գագաթին եռաոտնուկ կա, մոտակայքում՝ կիսականգուն քարե շինություններ:

Վերադարձից առաջ որոշեցինք բարձրանալ նաև Արքաշեն և Մասիկ, այնուհետև Ձորակապ լեռները:

Եվս մոտ երկու ժամ քայլելով հասանք մեկնարկային կետ՝ մեքենայի մոտ: Վայելեցինք մայրամուտը Գեղամայից: Մեքենայով իջնելուց արդեն մթնել էր:

                                                                                                                           Աշխատանքի մասին

  • Իհարկե ոչ բոլոր կետերն են, որ  կարելի է գագաթ համարել, բայց եթե տվյալ կետը 3000մ-ից բարձր դիրքում է և ունի անվանում`բարձրացել ենք:
  • Պահպանել ենք մեկ օրում մի քանի գագաթ բարձրանալիս միջանկյալ որևէ տրանսպորտից չոգտվելու սկզբունքը:
  • Օգտագործել ենք բացառապես արշավների ընթացքում մեր կողմից լուսանկարած նկարներ:
  • Ծրագիրն իրականացվել է Աղասի Մարտիրոսյանի և Հրաչ Իվանյանի կողմից:

#ՉքնաղԳեղամա #ԱնվերջՍիրելուԳագաթներ

Եթե ամփոփելու լինենք կարող ենք ներքին լիակատար բավարարվածությամբ ու մի փոքր էլ թաքուն հպարտության զգացողությամբ ասել, որ 1 տարվա ընթացքում (աշուն 2, ձմեռ 1, գարուն 1, ամառ 3)  իրագործեցինք Գեղամա լեռների 3000 մ-ից բարձր բոլոր գագաթները բարձրանալու՝ Արագածում թափառելիս առաջացած մեր ցանկությունը:

Այսպիսով՝ 7 արշավ, 41 գագաթ, որից 36-ը 3000 մ-ից բարձր, 232 կմ, 12,850 մ հարաբերական…
#Wedidit
#ԽենթուԽելառ երբեմն #ՀոգնածՄեռած երբեմն #ՀոգնածԲայցՉմեռած երբեմն էլ #ՈչՀոգնածՈչՄեռած ու միշտ #Երջանիկ

Հատուկ շնորհակալություն ենք ուզում հայտնել Նարինե Ճաղարյանին, Շուշան Ռուբենյանին, Տիգրան Շահբազյանին, Արամ Թովմասյանին:

 

Հեղինակ` Աղասի Մարտիրոսյան